‘Kijk er toch eens wat positiever tegen aan!’ ‘Draai die knop om en zie de goeie kanten van het leven.’ ‘Waarom maak je het jezelf zo moeilijk?’ ‘Zie toch eens dat het glas half vol is in plaats van half leeg.’
Tsja, de kracht van positief denken… Hoeveel boeken zijn daar al niet over geschreven?[1] En ook de verschillende soorten van cognitieve gedragstherapie, één van de meest toegepaste therapeutische behandelvormen van dit moment, werken met het omzetten van je negatieve gedachten in positieve gedachten. En inderdaad, het werkt – tijdelijk.[2]
Tijdens de gesprekken die ik op het ogenblik regelmatig heb met Bram, mijn kleinzoon van vijftien, over wie ik al eerder schreef,[3] komt dit onderwerp steeds weer terug. “Oma, waarom heb ik toch steeds van die negatieve gedachten over van alles en nog wat? Ik zie nu wel in dat dat niet werkt en dat ik er alleen maar ongelukkiger wan word. En ik wil ze eigenlijk graag veranderen, maar dat lukt me gewoon niet.’
Nee, gewoon zal het je ook niet lukken. ‘Gewoon is het woord van de persoonlijkheid. ‘Zo ben ik gewoon’. ‘Dat gaat gewoon altijd zo’. ‘Dat moet je gewoon even doen’. Als je gewoon je denken probeert te veranderen – waarmee doe je dat dan? Met je denken! En dat gaat nu eenmaal niet. Je kunt een probleem niet veranderen met dezelfde tools als waarmee het ontstaan is. Daar is méér voor nodig, anders blijf je in een kringetje ronddraaien. Om echt iets te veranderen zijn er twee dingen nodig. Het eerste is afstand, zodat je goed kunt zien waar de knoop zit. En het tweede is inzicht in het van het ontstaan van die knoop.
‘En ik wil ze eigenlijk graag veranderen.’ Eigenlijk, dat is het woord van het hart. Diep in je hart, in je eigen, in jezelf, wil je heel graag anders leren denken en dus anders in het leven staan, maar hoe? Zoals ik al zei: door twee dingen te doen: afstand nemen en inzicht verwerven. Hoe ziet dat er in de praktijk uit?
AFSTAND NEMEN = JE AANDACHT VERSCHUIVEN NAAR JE HART
Afstand nemen is iets wat je nu direct kunt doen. Het betekent: ga uit je denken naar je hart. Maak ruimte, ervaar de betrokken, liefdevolle en oordeelloze afstand waarmee je hart de werkelijkheid waarneemt en beleeft. Anders gezegd: verschuif je aandacht van je denken naar wie je diep van binnen bent. Dat gaat heel eenvoudig door je te focussen op je lichaam en op je adem. Doe het maar. En je zult merken: precies op het moment dat je al je aandacht geeft aan je lichaam en het voelt bewegen op het ritme van je adem, bén je even uit je denken en in je hart. Het hart, dat de werkelijkheid ziet en beleeft (‘ohh, ik adem!’), in plaats van negatief of positief over de werkelijkheid te denken (‘ik adem goed’, ‘ik adem fout’)
Dan gaat het erom om je deze kunst van de aandachtverschuiving eigen te maken. Dat doe je door het telkens en telkens weer te herhalen, tot het van eigenlijk gewoon geworden is. Ik heb Bram aangeraden om gewoon twee keer per dag vijf minuten te oefenen, of hij nu wel of geen zin heeft. En om dat wat makkelijker te maken heeft hij ‘m gekoppeld aan tandenpoetsen, iets wat hij ook altijd twee keer per dag doet, zin of geen zin. Dus direct vóór of na het tandenpoetsen gaat hij op zijn bed liggen of ergens rustig zitten en oefent hij vijf minuten (de wekker op zijn telefoon is gezet) in het verschuiven van zijn aandacht van zijn denken naar zijn lichaam en zijn adem, en dus naar zijn hart.[4]
INZICHT KRIJGEN = JE GAAT HET PAS ZIEN ALS JE HET DOOR HEBT
Inzicht verdiept zich met de tijd. Inzicht begint ermee dat je begrijpt dat negatief denken, gezien door de bril van de evolutie, nu eenmaal heel gewoon is voor onze persoonlijkheid. Een mens wil immers overleven. En overleven doe je door alert te zijn op gevaar.
In het stenen tijdperk kon dat gevaar bestaan uit een ontmoeting met een wild dier, met iemand van een vijandige stam, of uit het eten van een giftige paddenstoel als je niet oplette. Gevaar – daar moest je constant op bedacht zijn. En onze oudste hersenen bevinden zich evolutionair gezien nog altijd in dat stadium. Dat is waarom onze persoonlijkheid uit gewoonte altijd gericht is op gevaar. Dat zij dat doet is niet negatief, het ís gewoon zo.
Belangrijk is dus in te zien dat onze persoonlijkheid er niets aan kan doen dat ze allereerst het negatieve (lees: gevaar) van iets ziet, en dat ze dit zelf ook niet kan veranderen. Zij heeft er het hart voor nodig om de werkelijkheid helder en zonder oordeel te zien.
JE HOEFT DE KNOP NIET OM TE DRAAIEN – HET GAAT VAN ZELF
Stel dat je gaat oefenen met aandachtverschuiving en dat ondersteunt met het verdiepen van je inzicht in de werkelijkheid. Dan hoef je je zogenaamde negatieve denken niet meer om te zetten in positief denken. Want je gaat steeds dieper inzien dat je dat idee van negatief of positief denken helemaal niet nodig hebt! Je bent meer en meer in staat om de werkelijkheid te zien zoals ze is, zonder er een oordeel op te plakken. Je ziet wat-is, puur en zuiver. En de werkelijkheid is altijd vriendelijker dan onze gedachten erover.[5] Nu je niet meer kijkt door de bril van je gewoonte- denken, zie je helder, want je ziet rechtstreeks met je hart.
“Dit is mijn geheim, en het is heel eenvoudig:
alleen met het hart kan je goed zien.” [6]
Je kunt erop vertrouwen: oefening baart kunst. Je gaat gaandeweg opmerken dat je het oude ‘ik wil graag positief denken, maar het lukt me niet’ van zelf omzet in ‘ik wil graag de werkelijkheid zien, en dus kijk ik met mijn hart.’ En daarmee is ‘de knop’ dan toch gevonden😉.
[1] Het begon allemaal met Norman Peale, die in 1984 het boek “De kracht van positief denken schreef”, en als de grondlegger van het begrip ‘positief denken’ wordt beschouwd.
[2] Zie Eva Wolf, De Bloem (2022), hst. 5.13.
[3] Zie blog 6, Leven en dood.
[4] Zie Mijn recept: 2 x 5 en d.d.d.h., op www.evawolf.nl, luistermateriaal/geleide meditaties nr.1, of op You Tube ‘debloemcommity’. Zie ook De Bloem, 10.2, 10.5.
[5] Dit is een uitspraak van Byron Katie (thework.com).
[6] Dit zegt de kleine prins in het boekje met dezelfde naam van Antoine de Saint-Exupéry.